EN
Herhangi bir nesneyi hareket ettiren hemen her türlü cihaz ve donanıma aktüatör ismi verilir. Aktüatörler bir enerji kaynağına ihtiyaç duyar. Kullandıkları enerjiye göre de üçe ayrılır. Elektrik enerjisi ile çalışanlara elektrikli, sıvı ile çalışanlara hidrolik ve de sıkıştırılmış hava ve gaz basıncı ile çalışanlara da pnömatik aktüatör denir. Bir pnömatik aktüatör de tıpkı diğerleri gibi herhangi bir cihazı ya da nesneyi hareket ettirmek için bir vana ile birlikte kullanılır.
Ayrıca aktüatörler nasıl çalıştıklarına göre de ikiye ayrılır. Bazıları nesneyi ileri ya da geri düz bir çizgide hareket ettirmek üzere tasarlanmıştır. Bunlara lineer tip aktüatör denir. Bazıları da 90 derecelik açıyla döner bir sistemde çalışır, bu tip aktüatörlere de rotary ya da döner aktüatör adı verilir.
Rotary Aktüatör Çeşitleri
Pnömatik rotary (döner tip) aktüatörler, temel olarak anlatmak gerekirse basınçlı havadan salınımlı bir döner hareket oluşturmak için çalışır. Çok dayanıklı ve güvenilir aktüatörler arasında kabul edilirler. Tasarım olarak da oldukça basit ve hafif bir yapıya sahip oldukları için hem kullanım hem de montaj konusunda oldukça rahattırlar.
Diğer tip pnömatik aktüatörler gibi onlar da patlayıcı ortamlarda da çalışabilirler. Çalışma mekanizmalarına göre pinyon ve krameyer olmak üzere ikiye ayrılan bir mekanizması vardır. Her iki modelin de tek ve çift etkili versiyonları da mevcuttur. Fakat çalışma mekanizmaları farklıdır. Kremayer pinyon dişli mekanizmaya sahip bir pnömatik aktüatör, dayanıklılık açısından döner tip aktüatörlere göre dezavantaja sahiptir. Pinyon ve kremayer mekanizması sürekli hareket sonrasında dişlerinde hasarlar meydana gelmektedir.
Kremayer Pinyon Dişli Mekanizmalı Pnömatik Aktüatörlerin Çalışma İlkesi
Döner aktüatörlerin kremayer pinyon dişli modelleri silindir bir pistonla birlikte çalışır ve bu piston kremayer denilen bir dişliye bağlıdır. Aktüatör çalışmaya başladığı andan itibaren, çıkış mili, piston ve kremayer dişlisi birlikte doğrusal bir hareketle çalışmaya başlar.
Bir pinyon dişlisinin iki tarafında iki tane raf bulunur. Bu tarz pnömatik aktüatörler iki rafla birlikte çalışarak çıkış torkunu iki katı hızına çıkarabilir. Pinyon ve krameyerin tahriki sayesinde, başlatılan doğrusal hareket, dişi veya erkek çıkış miline dönüşür ve bu şekilde aktüatör herhangi bir klapeyi veya vanayı çalıştırmayı sağlar.
